Kim jest sygnalista?

03.10.2024r

W ostatnim czasie, dużą uwagę środowisk przedsiębiorców, w tym przede wszystkim pracodawców, skupia termin „Sygnalista”, co bezpośrednio wiąże się z przyjęciem ustawy z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów (Dz.U. z 2024 r., poz. 928), która weszła w życie 25 września 2024 r. (dalej jako: „Ustawa”).

 

Z tym aktem prawnym łączy się szereg obowiązków dla przedsiębiorców i pracodawców, o których należy wiedzieć.

 

Definicję pojęcia sygnalisty zawiera art. 4 Ustawy. Jest to „osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą”. Może być to pracownik, ale także m. in. zleceniobiorca, współpracownik, członek organu, stażysta czy praktykant. Pojęcie to jest zatem bardzo szerokie i obejmuje również osoby dość luźno związane z firmą. Potencjalne naruszenie będące przedmiotem zgłoszenia może dotyczyć bardzo różnych dziedzin, w tym: korupcji, nieprawidłowości w zakresie zamówień publicznych, ochrony danych osobowych, zdrowia publicznego, ochrony środowiska itp. (zob. art. 3 Ustawy).

 

Ustawa nie ma natomiast zastosowania m. in. do informacji niejawnych bądź chronionych tajemnicą zawodową zawodów medycznych czy prawniczych (dlatego nie musicie się Państwo obawiać o poufność informacji przekazywanych naszej Kancelarii).

 

Sygnalista może informować (także anonimowo) o zaobserwowanych nieprawidłowościach zarówno komórkę wewnętrzną danej organizacji, organy zewnętrzne (np. prokuraturę, właściwe urzędy czy Rzecznika Praw Obywatelskich), a w uzasadnionych przypadkach podać tę informację do publicznej wiadomości.

 

Co istotne, sygnalista podlega ochronie prawnej. Art. 11 Ustawy wprost stanowi, iż: „Wobec sygnalisty nie mogą być podejmowane działania odwetowe ani próby lub groźby zastosowania takich działań”. Status sygnalisty nie powinien negatywnie wpływać na sytuację tej osoby w firmie, jeżeli chodzi o jej traktowanie przez pracodawcę, możliwość awansu, sposób wynagradzania itp.

 

Sygnalista, wobec którego dopuszczono się działań odwetowych, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie lub prawo do zadośćuczynienia (art. 14 Ustawy). Działa to też w drugą stronę, tzn. „Osoba, która poniosła szkodę z powodu świadomego zgłoszenia lub ujawnienia publicznego nieprawdziwych informacji przez sygnalistę, ma prawo do odszkodowania lub zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych od sygnalisty, który dokonał takiego zgłoszenia lub ujawnienia publicznego” (art. 15 Ustawy).

 

Ustawa o sygnalistach nakłada m. in. na przedsiębiorców szereg obowiązków opisanych w Rozdziale 3 Ustawy (art. 23-29). Najważniejszym z nich jest obowiązek przygotowania  wewnętrznej procedury dokonywania zgłoszeń naruszeń prawa i podejmowania działań następczych. Firmy zatrudniające co najmniej 50 osób muszą obligatoryjnie przygotować taki dokument, a mniejsze podmioty mogą to uczynić fakultatywnie. Przygotowanie procedury powinno być poprzedzone konsultacjami z zakładową organizacją związkową lub przedstawicielami pracowników. Ustawa szczegółowo opisuje, jakie treści powinna zawierać procedura zgłoszeń wewnętrznych. Niezależnie od procedury, w firmie powinien funkcjonować rejestr zgłoszeń wewnętrznych, w którym ewentualnie nieprawidłowości zgłaszane przez sygnalistę będą ewidencjonowane.

 

Nasza Kancelaria służy pomocą w przygotowywaniu procedur zgłoszeń wewnętrznych, adekwatnych do potrzeb danego Klienta. Przeprowadzamy także audyty korporacyjne obejmujące swoim zakresem ewentualne nieprawidłowości, które mogą wystąpić u pracodawców z poszczególnych branż.